چرا کودکان به فشار خون بالا مبتلا می‌شوند؟

درمان فشار خون بالا کودکان موضوعی است که شاید برای بسیاری از والدین نگران‌کننده باشد. گرچه این بیماری بیشتر در بزرگسالان دیده می‌شود، اما متأسفانه کودکان هم می‌توانند به فشار خون بالا مبتلا شوند. دلایل این مشکل در کودکان معمولاً با اضافه وزن، تغذیه نامناسب یا زمینه‌های ژنتیکی مرتبط است. اگر علائمی مانند سردرد، تاری دید یا تپش قلب در فرزند خود مشاهده می‌کنید، احتمال دارد با فشار خون بالا مواجه باشید. درمان این بیماری در کودکان نیازمند رویکردی دقیق، تخصصی و متناسب با سن آن‌هاست. نباید با داروهای بزرگسالان یا توصیه‌های غیرعلمی وارد عمل شد. بهترین اقدام، مراجعه سریع به دکتر فشار خون بالا است تا با ارزیابی کامل، علت اصلی شناسایی شده و درمان مؤثر آغاز گردد. با اقدامات به‌موقع می‌توانید سلامت فرزندتان را بهبود ببخشید.

درباره درمان فشار خون بالا کودکان چه می‌دانید؟

فشار خون بالا، بیماری خاموش و خطرناکی است که نه تنها بزرگسالان، بلکه کودکان را هم درگیر می‌کند. هنوز تحقیقات در این زمینه کامل نشده است؛ اما نتایج تحقیقاتی که تاکنون انجام شده، نشان می‌دهد که مواردی مانند ژنتیک، بیماری‌ها و سبک غلط زندگی، زمینه را برای ابتلای کودکان به فشار خون فراهم می‌کنند. به خصوص این که چنین مشکلی، با اضافه وزن و چاقی کودکان، ارتباط مستقیمی دارد. چاقی در کودکان باعث ایجاد مقاومت به انسولین، بیمای دیابت، مشکلات قلبی و همچنین افزایش فشار خون می‌شود.
متخصصان برای درمان فشار خون بالا کودکان، ابتدا ریشه و علت آن را پیدا کرده و سپس بر همان اساس، داروهایی را برای کاهش فشار خون کودک تجویز می‌کنند. همچنین به پدر و مادر کودک، نکاتی را در مورد تغییر سبک زندگی فرزندشان گوشزد می‌کنند. پس از آن کودک باید تا مدت‌ها تحت نظر پزشک متخصص خود باشد تا اطمینان حاصل شود که فشار خون او در حد نرمال باقی مانده است.
در اصل کودک دلبند شما برای درمان فشار خون بالای خود، علاوه بر این که باید داروهایی که پزشک برای او تجویز کرده را مصرف کند، بلکه باید تغییرات اساسی در سبک زندگی خود به وجود آورد. او دیگر نمی‌تواند مانند قبل از تنقلات شور، چربی‌های اشباع و مواد غذایی که هیچ ارزشی ندارند استفاده کند. در برنامه غذایی او باید سبزیجات، میوه‌ها، غلات و پروتئین وجود داشته باشد. همچنین او باید یک برنامه ورزشی منظم را دنبال کند تا اگر به چاقی و اضافه وزن مبتلاست، آن را درمان کند.

فشار خون بالای کودکان چیست؟

به طور کلی فشار خون به نیرویی گفته می‌شود که سبب به جریان درآمدن خون در رگ‌ها می‌شود. زمانی که شرایط جسم کاملاً طبیعی و نرمال باشد، خون توسط قلب در رگ‌های سراسر بدن به گردش درمی‌آید. در این گونه مواقع باید رگ‌های خونی به اندازه کافی عریض شوند تا خون بتواند به راحتی به جریان درآید. در کودکان و بزرگسالانی که به فشار خون بالا مبتلا هستند، خون با فشار بالایی در رگ‌ها جریان پیدا می کند. طی این فرایند ممکن است رگ‌ها آسیب دیده و در نهایت عملکرد قلب، مغز و سایر اندام‌های بدن با اختلال مواجه شود.
تشخیص فشار خون بالای بزرگسالان، کار چندان سخت و دشواری نیست؛ اما این موضوع برای کودکان، با چالش‌هایی همراه است. چرا که جدول فشار خون کودک باید بر اساس جنسیت، قد، وزن و گروه خونی او تعیین شود. به همان میزان که بالا بودن فشار خون برای بزرگسالان آسیب‌های مختلفی را به همراه دارد، برای کودکان نیز خطرناک است. در صورتی که برای درمان فشار خون بالای کودکان اقدامی انجام نشود، آن‌ها هم در معرض بیماری‌ قلبی، بیماری‌های کلیوی و سکته‌های مغزی قرار می‌گیرند.

علائمی که نشان می‌دهد کودک به فشار خون بالا مبتلا شده است

فشار خون بالا در کودکان، گاهی بدون هیچ علامت و نشانه‌ای ظاهر می‌شود. با این حال علائمی وجود دارند که با مشاهده آن‌ها می‌توان به وجود فشار خون پی برد و ما در این قسمت، برخی از آن‌ها را با شما عزیزان در میان می‌گذاریم:

• سردرد: زمانی که فشار خون کودکی بیش از پیش بالا می‌رود، سردردهای شدیدی را تجربه می‌کند که تقریباً غیر عادی هستند.
• خستگی زودرس: فشار خون بالا گاهی باعث می‌شود کودکی که هرگز احساس خستگی نمی‌کرد، با کوچک‌ترین فعالیتی خسته شود.
• اختلال در بینایی: زمانی که کودکی دچار فشار خون بالا می‌شود، این احتمال وجود دارد که در بینایی او اختلالاتی به وجود آید.
• آپنه: آپنه یا همان مشکلات تنفسی در خواب، یکی از علائم فشار خون بالای کودکان است که باید جدی گرفته شود.
• تغییر ضربان قلب: فشار خون بالا نظم ضربان قلب را از بین می‌برد. قلب ممکن است آهسته یا سریع‌تر از قلب به تپش در آید.
• تغییر در الگوی خواب: الگوی خواب کودکی که دچار فشار خون است، تغییر می‌کند. او گاهی زودتر یا دیرتر از قبل به خواب می‌رود.

عواملی که باعث فشار خون بالای کودکان می‌شوند

عوامل بسیار زیادی وجود دارند که زمینه را برای فشار خون بالای کودکان فراهم می‌کنند. با اطلاع از این پارامترها، می‌توان شرایطی را برای کودک فراهم کرد که در معرض فشار خون قرار نگیرد و زندگی را با یک جسم سالم و سرحال سپری کند. در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا برخی از این عوامل را با شما عزیزان در میان بگذاریم:

• مشکلات قلب:
  یکی از مهم‌ترین دلیل بالا رفتن فشار خون کودکان، مشکلاتی است که در سلامتی قلب او به وجود آمده است. به خصوص بیماری‌هایی مانند تنگی رگ‌های آئورت قلب، زمینه را برای فشار خون بالا فراهم می‌کند.
• سبک غلط زندگی:
  این روزها کودکان بیش از هر زمان دیگری بی تحرک هستند. آن‌ها زمان زیادی را صرف کار با موبایل یا کامپیوتر می‌کنند و تحرک پایین، سبب چاقی کودکان شده است. همچنین بسیاری از کودکان از تنقلات، فست فود و خوراکی‌هایی که هیچ ارزش غذایی درون آن‌ها نهفته نیست استفاده می‌کنند. تمامی این موارد زمینه را برای فشار خون بالای کودکان فراهم می‌کنند.
• قرار گرفتن در معرض دود سیگار:
  شاید برای شما نیز جالب باشد بدانید کودکانی که در معرض دود سیگار یکی از والدین قرار می‌گیرند، بیش از دیگران با بیماری‌هایی مانند فشار خون مواجه می‌شوند. دود سیگار شریان‌های قلب کودک را تنگ کرده و فشار خون را افزایش می‌دهد.
• زندگی در آب و هوای آلوده:
  این روزها بسیاری از شهرهای بزرگ، با مشکلی به نام آلودگی هوا مواجه هستند. این موضوع نه تنها باعث بیماری‌های متعددی در جسم بزرگسالان می‌شود، بلکه کودکان را هم در معرض بیماری‌هایی مانند فشار خون قرار می‌دهد.

فشار خون کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

زمانی که شما برای تشخیص فشار خون بالای کودک به پزشک مراجعه می‌کنید، ابتدا با دستگاه فشارسنج، فشار او را اندازه‌گیری می‌کند. البته اندازه گیری فشار خون 3 بار و در شرایط مختلف انجام می‌شود. اگر هر 3 بار دستگاه یک عدد بیش از حد طبیعی را نشان داد، یعنی کودک به فشار خون بالا مبتلا شده است. البته آزمایش‌های دیگری هم وجود دارند که با انجام آن‌ها، می‌توان با دقت بیشتری فشار خون را تشخیص داد و برای درمان آن اقدام کرد:

• دستگاه فشارسنج: با این دستگاه در طول روز یا هنگام خواب کودک، سطح فشار خون او با دقت اندازه‌گیری می‌شود.
• آزمایش خون: این آزمایش برای بررسی سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید و همچنین عملکرد کلیه و الکترولیت‌ها تجویز می‌شود.
• آزمایش ادرار: برای بررسی عملکرد کلیه‌ها، به جز آزمایش خون باید آزمایش ادرار هم انجام شود.
• اکوکاردیوگرام: با این روش می‌توان تصاویر دقیقی از قلب به دست آورد و جریان خون را در قلب به خوبی بررسی کرد.
• سونوگرافی از کلیه‌ها: کلیه‌ها نقش مهمی در تنظیم فشار خون دارند؛ بنابراین باید از طریق سونوگرافی عملکرد آن‌ها را مشاهده کرد.

داروهایی برای کاهش فشار خون بالا در کودکان

در صورتی که در آزمایش‌ها و بررسی‌ها مشاهده شود که کودک فشار خون بالایی دارد، اقدامات درمانی برای او آغاز می‌شود. معمولاً پزشکان سعی می‌کنند ابتدا با توصیه‌هایی برای تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی سالم و ورزش، فشار خون بالای کودک را کاهش دهند. در صورتی که نتوان با این موارد فشار خون را پایین آورد، چاره‌ای جز مصرف دارو وجود ندارد. در ادامه مطلب برخی از این داروها را به شما عزیزان معرفی می‌کنیم؛ با تاکید بر این موضوع که هرگز این داروها را بدون تجویز پزشک، به کودک خود ندهید و یا دوز آن را کم و زیاد نکنید. چرا که عوارض جبران ناپذیری برای کودک دلبند شما به همراه خواهد داشت؛ این داروها عبارتند از:

• دیورتیک‌ها:
  با مصرف این داروها، آب و سدیم اضافی بدن از طریق کلیه ها دفع خواهد شد. در صورتی که داروهای دیورتیک در کنار یک رژیم غذایی سالم و کم نمک برای کودک در نظر گرفته شود، تاثیر بسیار خوبی برای درمان این بیماری دارد.
• مهار کننده‌های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین:
  این دارو تولید هورمون آنژیوتانسین که سبب تنگی عروق و افزایش فشار خون می‌شود را کاهش می‌دهد. با مصرف این داروها، عروق خونی به مرور زمان گشاد شده و خون به راحتی می‌تواند در رگ‌ها به جریان درآید.
• مهار کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین:
  این داروها هم باعث گشاد شدن عروق خونی و تنظیم جریان خون می‌شوند. از جمله عوارض این داروها می‌توان به خواب آلودگی، سرگیجه، سردرد، حالت تهوع و خشکی دهان اشاره کرد.
• مهار کننده‌های کانال کلسیم:
  این داروها میزان کلسیمی که وارد سلول‌های ماهیچه قلب و عروق می‌شوند را کاهش می‌دهند. زمانی که میزان کلسیم مهار شود، سلول‌های ماهیچه‌ای ریلکس شده و عروق خونی گشاد می‌شوند. در نتیجه فشار خون کودک کاهش پیدا کرده و به حد نرمال می‌رسد.
• بتابلاکرها:
  زمانی که بیمار از این داروها استفاده کند، سرعت و نیرویی که قلب، خون را پمپاژ می‌کند، کاهش پیدا می‌کند. بنابراین فشار خون به مرور زمان پایین آمده و دیگر خطری برای کودک به همراه نخواهد داشت. البته این داروها برای کودکانی که دچار آسم یا انسداد قلبی هستند، ممنوع است.

درمان فشار خون بالا کودک با تغییر سبک زندگی

حتی اگر پزشک برای کودک شما داروهایی برای کاهش وزن در نظر گرفته است، باز هم نباید از تغییر سبک زندگی غافل شوید. در واقع اگر کودک داروهای فشار خون خود را مصرف کند، اما هیچ تغییری در سبک زندگی او صورت نگیرد، نمی‌توان امیدار بود که این بیماری برای او درمان شود. نکاتی که در ادامه مطلب به آن‌ها اشاره می‌کنیم، هر چند ساده هستند، اما تاثیر بسزایی در طبیعی شدن فشار خون کودک به همراه دارند:

• کنترل وزن کودک:
  در صورتی که کودک با وزن بالایی مواجه است، باید با رژیم غذایی سالم و ورزش، به او کمک کنید تا وزن بالای خود را کاهش دهد. زمانی که وزن کودک متناسب و ایده‌آل شود، بخش زیادی از مشکلات جسمی او از بین می‌روند و فشار خون بالا هم، از همین دست بیماری‌هاست.
• رژیم غذایی سالم:
  اگر می‌خواهید فشار خون کودک شما دوباره به حالت نرمال و طبیعی خود بازگردد، یک رژیم غذایی سالم برای او در نظر بگیرید. کودکان باید در طول روز به میزان کافی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، لبنیات کم چرب و منابع پروتئین مانند ماهی یا حبوبات استفاده کنند.
• انجام ورزش‌های هوازی:
  اگر کودکان به صورت منظم و مستمر ورزش‌های هوازی انجام دهند، فشار خون آن‌ها به آرامی نرمال می شود. این ورزش ها تاثیر بسیار خوبی بر قلب و عروق خونی دارند. بنابراین نه تنها به کاهش وزن کودک کمک می کنند، بلکه باعث رهایی آن‌ها از مشکلاتی مانند اضافه وزن می‌شوند.
• کاهش مصرف نمک:
  اگر کودک شما به فشار خون بالا مبتلاست، یک رژیم غذایی کم نمک برای او در نظر بگیرید. همچنین در هنگام خرید مواد غذایی، با دقت برچسب آن ها را مطالعه کنید. اگر میزان نمک آن ماده غذایی بالاست، از خرید آن صرف نظر کنید.

5 روش برای پیشگیری از فشار خون بالای کودکان

خوشبختانه راه‌های بسیار خوبی وجود دارند که با توجه به آن‌ها، می‌توان از فشار خون بالای کودک جلوگیری نمود. قبل از آن که کودک دلبند شما به فشار خون بالا مبتلا شده و مجبور به مصرف دارو شود، می‌توانید با نکاتی که در ادامه مطلب به آن‌ها اشاره می‌کنیم، از فشار خون بالای کودک خود جلوگیری به عمل آورید:

• تغذیه سالم: کودکان باید از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل استفاده کنند. در برنامه غذایی آن‌ها باید حبوبات، لبنیات کم چرب و ماهی وجود داشته باشد.
• کاهش وزن: این روزها بسیاری از کودکان دچار چاقی و اضافه وزن هستند. این موضوع زمینه را برای فشار خون بالا فراهم می‌کند. پس به کودک خود کمک کنید تا وزن خود را کاهش داده و به تناسب اندام برسد.
• مدیریت استرس: کودکان هم مانند ما بزرگ‌ترها، استرس و فشارهای عصبی زیادی تحمل می‌کنند. راهی پیدا کنید تا بتوانند در هنگام مواجه شدن با استرس، آن را مدیریت کرده و دچار بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا نشوند.
• کنترل فشار خون: اگر کودک شما دچار چاقی یا بیماری‌های قلبی است و یا سابقه فشار خون دارد، به صورت مرتب برای اندازه گیری فشار خون او به پزشک مراجعه کنید.
• محدودیت مصرف مواد غذایی مضر: به کودکان خود یاد بدهید کمتر از تنقلات، فست فود و سایر موادی که ارزش غذایی چندان زیادی ندارند استفاده کنند.

سوالات متداول

آیا فشار خون بالای کودکان با علائم خاصی ظاهر می‌شود؟

فشار خون بالا در کودکان، گاهی بدون علائم و نشانه به وجود می‌آید. اما در برخی از مواقع جسم نشانه‌هایی از فشار خون بالا را بروز می‌دهد که از جمله آن می‌توان به سردرد، اختلال در خواب، تاری دید و… اشاره کرد.

چگونه فشار خون بالای کودکان را کنترل کنیم؟

در صورتی که پزشک برای کودک شما دارویی تجویز کرده است، سعی کنید این داروها سر ساعت توسط کودک استفاده شوند. همچنین کودک خود را تشویق کنید که فعالیت‌های منظم ورزشی انجام دهد. به جای مصرف تنقلات شوری که هیچ ارزش غذایی ندارند، غذاهای سالم مانند میوه‌ها و سبزیجات را در دسترس کودک خود قرار دهید.

چه زمانی برای درمان فشار خون بالای کودکان باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که هر نوع علائم و نشانه غیر عادی در کودک مشاهده می‌کنید باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر با دستگاه فشارسنج، فشار کودک خود را اندازه گیری کردید و عددی بیشتر از حد طبیعی را نشان می‌داد، حتماً این موضوع را به اطلاع پزشک متخصص او برسانید.

جمع بندی

فشار خون بالا در کودکان (Hypertension in children) زمانی رخ می‌دهد که میزان فشار وارده از خون بر دیواره رگ‌ها بیش از حد طبیعی باشد. برخلاف بزرگسالان، در کودکان سطح نرمال فشار خون به سن، جنسیت و قد آن‌ها بستگی دارد. به طور کلی، اگر فشار خون کودک بالاتر از صدک ۹۵ برای سن، قد و جنس او باشد، فشار خون بالا تلقی می‌شود.
در بسیاری از موارد، فشار خون بالا در کودکان بدون علامت است (به‌ویژه در مراحل اولیه). اما برخی علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• سردردهای مکرر
• سرگیجه یا گیجی
• تاری دید
• تپش قلب
• خستگی غیر معمول
• حالت تهوع یا استفراغ
• درد قفسه سینه
• تشنج (در موارد بسیار شدید)
• خونریزی از بینی (نادر ولی ممکن)

عواملی که باعث فشار خون بالای کودکان می‌شوند

فشار خون بالا در کودکان می‌تواند اولیه (ایدیوپاتیک) یا ثانویه باشد:
عوامل اولیه (بدون علت مشخص، اغلب در نوجوانان):

• اضافه‌وزن و چاقی
• سبک زندگی کم‌تحرک
• رژیم غذایی پرنمک یا پرچرب
• سابقه خانوادگی فشار خون بالا

عوامل ثانویه (ناشی از یک بیماری یا مشکل زمینه‌ای):

• بیماری‌های کلیوی (شایع‌ترین علت فشار خون ثانویه)
• بیماری‌های قلبی عروقی
• اختلالات هورمونی (مانند پرکاری تیروئید یا سندرم کوشینگ)
• آپنه خواب
• مصرف برخی داروها (مانند کورتون‌ها، داروهای ضداحتقان، یا محرک‌ها)

فشار خون کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص فشار خون بالا در کودک، پزشک مراحل زیر را انجام می‌دهد:

• اندازه‌گیری دقیق فشار خون با دستگاه مناسب اندازه کودک
• مقایسه عدد به‌دست‌آمده با جدول‌های مرجع که بر اساس سن، جنسیت و قد کودک تنظیم شده‌اند
• تکرار اندازه‌گیری در مراجعات مختلف (حداقل در سه نوبت مختلف)

بررسی‌های تکمیلی مانند:

• آزمایش خون و ادرار
• نوار قلب (ECG)
• اکوکاردیوگرافی
• سونوگرافی کلیه

داروهایی برای کاهش فشار خون بالا در کودکان

اگر فشار خون کودک شدید باشد یا به درمان‌های غیر دارویی پاسخ ندهد، ممکن است پزشک دارو تجویز کند. داروهای متداول شامل:

• مهارکننده‌های ACE (مانند انالاپریل، لیزینوپریل)
• مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) (مانند لوزارتان)
• مسدودکننده‌های کانال کلسیم (مانند آملودیپین)
• دیورتیک‌ها (مانند هیدروکلروتیازید)
• بتابلوکرها (مانند ایندرال)

انتخاب دارو به سن، وضعیت کلی سلامتی، و علت زمینه‌ای فشار خون بستگی دارد.

درمان فشار خون بالا کودک با تغییر سبک زندگی

اصلاح سبک زندگی نقش کلیدی در کنترل فشار خون کودکان دارد. اقدامات مؤثر شامل:

• کاهش وزن در صورت اضافه‌وزن یا چاقی
• رژیم غذایی سالم: کاهش مصرف نمک، چربی‌های اشباع‌شده، فست‌فودها و نوشیدنی‌های قندی؛ افزایش مصرف میوه، سبزی، غلات کامل و لبنیات کم‌چرب
• افزایش فعالیت بدنی: حداقل ۶۰ دقیقه ورزش متوسط تا شدید در روز
• کاهش زمان استفاده از صفحه‌نمایش (تلویزیون، تبلت، موبایل) به زیر ۲ ساعت در روز
• ترک مصرف دخانیات یا اجتناب از تماس با دود آن (در نوجوانان)

۵ روش برای پیشگیری از فشار خون بالای کودکان

• حفظ وزن مناسب برای سن و قد کودک
• تشویق به فعالیت بدنی روزانه و ورزش منظم
• تغذیه سالم از همان اوایل کودکی
• کاهش مصرف نمک و غذاهای فرآوری‌شده
• چکاپ منظم فشار خون در معاینات دوره‌ای کودکان

سخن پایانی

درمان فشار خون بالا کودکان اهمیت بسیار زیادی در سلامت آینده آن‌ها دارد. هرگونه بی‌توجهی به این بیماری می‌تواند باعث ایجاد آسیب‌های جبران‌ناپذیر به قلب، کلیه‌ها و مغز کودک شود. وقتی متوجه می‌شوید که فرزند شما دچار فشار خون بالا شده است، کاملاً طبیعی است که دچار نگرانی شوید؛ اما خبر خوب این است که این مشکل در اکثر مواقع با تغییر سبک زندگی و درمان‌های تخصصی قابل کنترل است. تصور کنید با رعایت رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم و راهنمایی تخصصی، می‌توانید فشار خون کودک خود را به محدوده طبیعی بازگردانید و از عوارض طولانی‌مدت پیشگیری کنید. مراجعه به دکتر فشار خون بالا به شما کمک می‌کند تا علاوه بر تشخیص دقیق علت بیماری، بهترین روش درمان را انتخاب کنید. این مسیر نیاز به مراقبت مستمر دارد اما نتایج آن ارزشمند است. امروز با یک تصمیم آگاهانه می‌توانید از بروز مشکلات قلبی و عروقی فرزندتان در آینده جلوگیری کنید. مراقب فشار خون فرزند خود باشید، چرا که سلامت او سرمایه‌ای بی‌بدیل است.