اختلاف فشار خون بالا و پایین در چیست؟

در این مقاله به موضوع بسیار مهم اختلاف فشار خون بالا و پایین می‌پردازیم؛ شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که دچار سردرد یا سرگیجه یا احساس ضعف شوید و تصور کنید فشارتان بالاست؛ در صورتی که اگر با دستگاه فشارسنج، فشارتان را اندازه بگیرید با فشار پایین مواجه می‌شوید؛ اگر در این صورت قرص کاهش فشار خون مصرف کرده باشید خود را دچار مشکل و دردسر انداخته‌اید؛ حتی تصور چنین اتفاقی، فرد را به وحشت می‌اندازد.

این اتفاق ممکن است برای هر کسی رخ دهد؛ به همین دلیل توصیه می‌شود قبل از هر اقدامی با بهترین دکتر فوق تخصص فشار خون مشورت کنید. شما می‌توانید به آسانی با استفاده از سایت کلینیک ما مشاوره بگیرید تا در صورت چنین رخدادی اقدامات لازم را انجام دهید.

فشار خون بالا و پایین و تأثیر آن بر سلامت قلب و عروق

اختلاف فشار خون پایین و بالا معمولاً به صورت «سیستولیک/دیاستولیک» اعلام می‌شود؛ مثلاً اگر فشار خون شما 120/80 باشد، 120 نشان‌دهنده فشار خون سیستولیک و 80 نشان‌دهنده فشار خون دیاستولیک است.

اختلاف فشار خون پایین و بالا هر کدام تأثیرات مختلفی بر سلامت قلب و عروق دارند؛

• فشار خون بالا

خطر بیماری‌های قلبی در فرد: فشار خون بالا یک عامل خطر مهم برای بیماری‌های قلبی و عروقی مانند آترواسکلروز (رسوب چربی در دیواره عروق) و ایسکمی قلبی (کاهش خون رسانی به قلب) است.

افزایش خطر سکته مغزی: فشار خون بالا یکی از عوامل خطر مهم برای بروز سکته مغزی است. فشار خون بالا می‌تواند باعث آسیب عروق خونی در مغز شود و خطر انسداد یا خرابی عروق خونی را افزایش دهد.

آسیب به عروق کلیه: فشار خون بالا ممکن است به عروق کلیه آسیب برساند و منجر به مشکلات کلیه شود. فشار خون بالا می‌تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم به سلامت عروق کلیه آسیب برساند. عروق کلیه مسئول تأمین خون به این عضو حیاتی هستند و فشار خون بالا ممکن است باعث مشکلات مختلفی در عروق کلیه شود.

ناراحتی قلبی ناشی از استرس: در هنگام استرس جریان خون به قلب کم می‌شود و در نتیجه ممکن است به مرور زمان به ضربان نامنظم قلب (آریتمی) منجر شود.

• فشار خون پایین

خون‌رسانی ضعیف به مغز: فشار خون پایین ممکن است باعث کاهش خون‌رسانی به مغز شود و ایجاد علائمی نظیر گیجی، سرگیجه و تاریکی بینایی

اختلال در کارکرد قلب: کاهش فشار خون ممکن است به قلب زمان بیشتری برای پمپ کردن خون بدهد و این امر ممکن است به کاهش عملکرد قلب منجر شود.

خطر افت فشار ناگهانی: فشار خون پایین ممکن است باعث افت فشار خون ناگهانی شود که می‌تواند به کاهش خون‌رسانی به اعضا منجر شود.

آسیب به عروق کلیه: مانند فشار خون بالا، فشار خون پایین نیز ممکن است به عروق کلیه آسیب برساند و به مشکلات کلیه منجر شود.

عوامل خطرساز اختلاف فشار خون پایین و بالا چه هستند؟

توجه داشته باشید که اگر در نزدیکان‌تان مشکل فشار خون بالا دارید باید بیشتر مراقب خود باشید؛ زیرا این عامل می‌تواند از عوامل خطر برای فشار خون بالا باشد که در زیر مفصل در مورد آن و سایر عوامل توضیح می‌دهیم:

• عوامل خطر فشار خون بالا

سن: با پیشروی سن، خطر ابتلا به فشار خون بالا افزایش می‌یابد.

چاقی و اضافه وزن: چاقی یا اضافه وزن می‌تواند باعث افزایش خطر فشار خون بالا شود.

مصرف نمک بیش از حد: مصرف بیش از حد نمک ممکن است باعث افزایش فشار خون شود.

کمبود فعالیت بدنی: فعالیت بدنی ناکافی و نشاط کم می‌تواند خطر فشار خون بالا را افزایش دهد.

مصرف مواد مخدر و الکل: استفاده از مواد مخدر و مصرف زیاد الکل ممکن است باعث افزایش فشار خون شود.

دیابت: بیماری دیابت نیز یک عامل خطر برای فشار خون بالا است.

کمبود پتاسیم: مصرف کم پتاسیم (موجود در میوه‌ها و سبزیجات) ممکن است باعث افزایش فشار خون شود.

• عوامل خطر فشار خون پایین

کمبود هموگلوبین (آنمی): کمبود هموگلوبین (آنمی) و کاهش فشار خون دو وضعیت مختلف در سلامتی هستند که ممکن است باعث علائم ناخوشایند شوند. این دو موضوع معمولاً به صورت مستقل اتفاق نمی‌افتند؛ اما در برخی موارد، ممکن است به همراه یکدیگر باشند.

عوارض داروها: مصرف برخی داروها مانند دیورتیک‌ها و داروهای کنترل فشار خون ممکن است باعث کاهش فشار خون شوند.

تغییرات وضعیت بدن: تغییرات ناگهانی از وضعیت نشسته به ایستاده می‌توانند باعث افت فشار خون شوند.

به طور کلی کمبود مواد غذایی، عوامل محیطی، بیماری‌ها می‌توانند به کاهش فشار خون منجر شوند.

فشار خون بالا و پایین چه علائم و نشانه‌هایی دارند؟

اگر خود یا والدین‌تان این نشانه‌ها را دارید می‌توانید برای درمان زودتر اقدام و از عوارض خطرساز آن جلوگیری کنید. اختلاف فشار خون پایین و بالا را می‌توان از لحاظ نشانه‌ها و علائم نیز بررسی کرد:

• فشار خون بالا

سردرد مستمر: افراد ممکن است به صورت مداوم از سردرد ناشی از فشار خون بالا رنج ببرند.

گیجی و سرگیجه: احساس گیجی یا سرگیجه معمولاً نشانه‌هایی از افزایش فشار خون است.

خستگی و ضعف: افزایش فشار خون ممکن است باعث احساس خستگی و ضعف شدید شود.

بی‌خوابی یا خواب غیر عمیق: مشکلات در خواب، نظیر بی‌خوابی یا خواب غیر عمیق معمولاً با فشار خون بالا همراه است.

• فشار خون پایین

گیجی یا احساس سرگیجه: افراد ممکن است احساس گیجی یا سرگیجه کنند، به ویژه در حالت ایستاده یا تغییر وضعیت از نشسته به ایستاده

تاریکی در دید: تاریکی یا تاریک شدن چشم‌ها در اثر کمبود خون‌رسانی به مغز ممکن است رخ دهد.

آهسته شدن ضربان قلب: ضربان قلب کاهش می‌یابد و احساس ضعف قلبی رخ می‌دهد.

خستگی: افراد ممکن است احساس خستگی کنند و انرژی کافی برای انجام فعالیت‌های روزانه را نداشته باشند.

احساس تهوع یا استفراغ: علائم گوارشی نظیر تهوع و استفراغ ممکن است همراه با فشار خون پایین ظاهر شود.

نحوه مصرف داروهای کنترل فشار خون

بهتر است بدانید همان‌طورکه برای فشار خون بالا از دارو استفاده می‌کنید در فشار خون پایین نیز باید دارور استفاده کنید. داروهای کنترل فشار خون معمولاً برای مدیریت فشار خون بالا استفاده می‌شوند و در مواردی ممکن است برای مدیریت فشار خون پایین نیز تجویز شوند؛ اما تعیین نوع دارو و دوز آن بستگی به دلیل اصلی فشار خون و وضعیت فرد دارد. در ادامه نحوه مصرف داروهای کنترل فشار خون آورده شده است:

• نحوه مصرف داروی فشار خون بالا

ادرارآور‌ها (مانند اینداپامید): این داروها با افزایش ادرار و کاهش حجم خون، فشار خون را کاهش می‌دهند.

بتابلاکرها (مانند آتنولول): این داروها با مهار اثرات بتا در قلب و عروق، فشار خون را کاهش می‌دهند.

ACE inhibitorها (مانند لیزینوپریل): این داروها با مهار فعالیت آنزیم ACE، باعث گشاد شدن عروق و کاهش فشار خون می‌شوند.

ARBها (مانند لوزارتان): این داروها با مهار اثرات آنژیوتانسین II، باعث گشاد شدن عروق و کاهش فشار خون می‌شوند.

• نحوه مصرف دارو فشار خون پایین

آلفا-آگونیست‌ها (مانند میدودرین): این داروها با تحریک آلفا-گیرنده‌ها، باعث افزایش فشار خون می‌شوند.

استیمولانت‌های مرکزی (مانند متیلفنیدات): این داروها با افزایش فعالیت مرکزی سیستم عصبی، فشار خون را افزایش می‌دهند.

فلوروکورتیکوئیدها (مانند فلودروکورتیزون): در برخی موارد، فلوروکورتیکوئیدها ممکن است برای افراد با فشار خون پایین تجویز شوند.

مهم است که هرگز داروها را بدون مشورت با پزشک تغییر ندهید و هرگونه سؤال یا نگرانی خود را با پزشک خود مطرح کنید. هر دو وضعیت نیاز به ارزیابی دقیق و  درمان تخصصی دارند.

تداوم فشار خون بالا یا پایین و ایجاد بیماری‌های قلبی و عروقی

اگر به طور طولانی مدت دچار بیماری فشار خون هستید باید بدانید که تداوم فشار خون بالا یا پایین می‌تواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود، به ویژه اگر بدون درمان باقی بمانند. در ادامه، تأثیرات احتمالی هر کدام از این وضعیت‌ها بر سلامت قلب و عروق ذکر می‌شود:

• عوارض فشار خون بالا

بیماری‌های قلبی و عروقی: فشار خون بالا یک عامل خطر اصلی برای بیماری‌های قلبی و عروقی مانند آترواسکلروز (رسوب چربی در دیواره عروق)، ایسکمی قلبی (کاهش خون‌رسانی به قلب) و سکته مغزی است.

آسیب به عروق: فشار خون بالا می‌تواند باعث آسیب به دیواره عروق شود و عروق را به طور تدریجی ضخیم‌تر کند.

آسیب به کلیه: فشار خون بالا ممکن است به کلیه آسیب برساند و منجر به مشکلات کلیه شود.

آسیب به قلب: قلب برای مقابله با مقاومتی که توسط فشار خون بالا ایجاد می‌شود به پمپ کردن هر چه بیشتر خون مجبور می‌شود. این ممکن است به مرور زمان به ضربان نامنظم قلب (آریتمی) منجر شود.

• عوارض فشار خون پایین

کاهش فعالیت قلبی: فشار خون پایین ممکن است به کاهش فعالیت قلب و به تبع آن، کاهش خون‌رسانی به اعضای مختلف بدن منجر شود.

خطر افت فشار ناگهانی: فشار خون پایین می‌تواند باعث افت فشار خون ناگهانی شود که ممکن است به کاهش خون‌رسانی به مغز و افتادن ناگهانی (سنکوپ) منجر شود.

آسیب به عروق: فشار خون پایین ممکن است باعث کاهش تنش دیواره عروق شود و به آسیب و ضعیف شدن عروق منجر شود.

کمبود خون به اعضای حیاتی: کاهش فشار خون ممکن است به کمبود خون در اعضای حیاتی مانند مغز، قلب و کلیه منجر شود.

همواره توصیه می‌شود که فشار خون را به طور منظم اندازه‌گیری و در صورت داشتن فشار خون بالا یا فشار خون پایین با پزشک مشورت کنید تا برنامه درمانی مناسب ارائه دهد و از پیشرفت مشکلات جدی‌تر پیشگیری کند.

اختلاف فشار خون بالا و پایین و تأثیر عوامل محیطی

عوامل محیطی می‌توانند در اختلاف فشار خون پایین و بالا مؤثر باشند؛

استرس و فشار خون بالا: استرس ممکن است باعث افزایش ترشح هورمون‌های استرسی مانند آدرنالین شود که به افزایش فشار خون منجر می‌شوند.

استرس و فشار خون پایین: استرس ممکن است باعث افت واکنش‌های فیزیولوژیک و فشار خون را کاهش دهد.

همان‌گونه که بررسی شد اختلاف فشار خون پایین و بالا را می توان در عوامل محیطی همچون استرس بررسی کرد. افرادی که مشکلات فشار خون دارند باید با پزشک خود مشورت کنند تا برنامه درمانی مناسبی برای آنها تعیین شود.

آیا ژنتیک نقشی در افراد مستعد به فشار خون بالا و پایین دارد؟

بله، وجود سابقه خانوادگی با فشار خون بالا می‌تواند یک عامل خطر مهم باشد. از دیگر اختلافات فشار خون بالا و پایین می‌توان به ژنتیک اشاره کرد؛ ولی عوامل مهم دیگری نیز می‌توانند باعث اختلاف فشار خون پایین و بالا شوند؛ اگر در خانواده خود پدر یا مادر دچار فشار خون بالا و پایین هستند این احتمال وجود دارد که شما نیز دچار این بیماری شوید.

• فشار خون بالا

ژنتیک خانوادگی: اگر والدین یا سایر افراد خانواده فشار خون بالا داشته باشند، احتمالاً فرد نیز به فشار خون بالا مستعد خواهد بود.

ژن‌های مرتبط با فشار خون: برخی از ژن‌ها که در تنظیم فشار خون نقش دارند، می‌توانند ارثی باشند و افراد را به فشار خون بالا تمایل دهند.

• فشار خون پایین

ژنتیک خانوادگی: همانند فشار خون بالا وجود تاریخچه خانوادگی با فشار خون پایین نیز می‌تواند نشان‌دهنده مسیر ژنتیکی باشد.

اهمیت فهم نقش ژنتیک و محیط در فشار خون در تشخیص، پیشگیری و مدیریت بهینه این وضعیت‌ها بسیار بالاست. بهترین راه برای تشخیص و مدیریت اختلاف فشار خون پایین و بالا با مشورت پزشک و انجام آزمایش‌های لازم است.

سؤالات متداول

اختلاف فشار خون پایین و بالا در چیست؟

فشار خون بالا (سیستولیک): نشان‌گر فشار در لحظه انقباض قلب. معمولاً از ۱۲۰ میلیمتر جیوه به بالا.

فشار خون پایین (دیاستولیک): نشان‌گر فشار در لحظه استراحت قلب، ممکن است با سردرد، گیجی و خستگی همراه باشد؛ معمولاً زیر ۸۰ میلیمتر جیوه.

اختلاف فشار خون پایین و بالا در نشان‌دهی به وضعیت قلب و عروق خونی فرد و احتمال وقوع مشکلات صحیح است.

اختلاف فشار خون پایین و بالا در تداوم علائم بیماری چگونه است؟

فشار خون بالا: ممکن است بدون علائم باقی بماند، اما به مرور زمان مشکلات جدی‌تر را ایجاد کند.

فشار خون پایین: علائم ممکن است موقت باشند و با افزایش مایل به ایستادن یا تغییرات در حرکات بدنی افزایش یابند.

سخن پایانی

اختلاف فشار خون بالا و پایین نشانگر وضعیت حیاتی سیستم قلب و عروق است که نقش مهمی در حفظ سلامت دارد. فشار خون بالا و پایین، اگرچه از نظر علائم و عوارض متفاوت‌اند؛ اما هر دو می‌توانند به مشکلات جدی در سلامت قلب و عروق منجر شوند. ژنتیک، عوامل محیطی و سبک زندگی مؤثر در ایجاد این تفاوت‌ها هستند.

حفظ فشار خون در محدوده سالم، مدیریت استرس، فعالیت بدنی منظم و تغذیه بهینه از راهکارهای کلیدی پیشگیری از این عارضه است. مشاوره با پزشک، انجام آزمایشات دوره‌ای و پیگیری توصیه‌های پزشکی، اقدامات مهمی برای جلوگیری از عوارض جدی فشار خون بالا یا پایین محسوب می‌شود. با اطلاعات به‌روز و همکاری با تیم درمانی و متخصص موجود در کادر پزشکی ما می‌توان به بهبودی و حفظ سلامت قلبی ـ عروقی تسریع بخشید.