تعداد نبض و فشار خون چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

درک و نظارت بر تعداد نبض و فشار خون در حفظ سلامت قلب و عروق از اهمیت بسیاری برخوردار است. این دو شاخص، نشانگرهای حیاتی هستند که نقش به سزایی در عملکرد قلب و سیستم عروقی دارند. آگاهی از مقادیر نبض و فشار خون به شما کمک می‌کنند تا تغییرات غیر طبیعی مانند فشار خون بالا نبض پایین یا علت فشار پایین و نبض بالا را شناسایی کنید و در صورت لزوم از بهترین دکتر فوق تخصص فشار خون مشاوره بگیرید. حفظ این دو شاخص اساسی و داشتن نبض و فشار خون نرمال گامی مهم در جلوگیری از بسیاری از مشکلات قلبی ـ عروقی محسوب می‌شود؛ توصیه می‌کنیم اگر دچار چنین عارضه‌ای شده‌اید حتماً تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

 

 

تعداد نبض چیست؟

تعداد نبض به تعداد ضربان قلب در هر دقیقه اطلاق می‌شود. این مقدار معمولاً با شمارش ضربان‌هایی که از طریق عروق جاری می‌شود، اندازه‌گیری می‌شود. تعداد نبض و فشار خون یکی از مؤلفه‌های مهم مانیتورینگ سلامت قلب و عروق است و به عنوان یک شاخص از فعالیت قلبی و عملکرد سیستم گردش خون در بدن اطلاق می‌شود. معمولاً تعداد نبض در وضعیت استراحت و حالت فعالیت‌های ورزشی مختلف متفاوت است و می‌تواند در تشخیص و مدیریت مسائل قلبی و عروقی مفید باشد.

با تعریف فشار خون آشنا شوید

فشار خون به نیرویی اطلاق می‌شود که خون حین گردش در عروق بدن ایجاد می‌کند. این نیرو توسط دو مؤلفه اصلی تعریف می‌شود: فشار سیستولیک و فشار دیاستولیک.

• فشار سیستولیک:

این مقدار، فشاری است که در هنگام انقباض قلب (ضربان قلب) ایجاد می‌شود.

معمولاً به عددی بزرگ‌تر از 120 میلی‌متر جیوه (mmHg) اشاره دارد.

• فشار دیاستولیک:

این مقدار، فشاری است که هنگام استراحت و گسترش عضلات قلب ایجاد می‌شود.

معمولاً به عددی کوچک‌تر از 80 mmHg اشاره دارد.

برای نمایش فشار خون، دو مقدار سیستولیک و دیاستولیک با یک خط (“/”) از یکدیگر جدا می‌شوند. به عنوان مثال، فشار خون 120/80 mmHg به معنای فشار سیستولیک 120 و فشار دیاستولیک 80 میلیمتر جیوه است. این اندازه‌گیری نشان‌دهنده فشار خون نرمال است؛ اما مقادیر ممکن است در موارد مختلف متفاوت باشند و می‌توانند نشانگر مسائل مختلف سلامتی یا ریسک‌های مرتبط با قلب و عروق باشند.

آیا میان نبض و فشار خون ارتباطی برقرار است؟

ارتباط میان نبض و فشار خون در سیستم گردش خون بسیار حیاتی و نشان‌دهنده عملکرد سلامت قلب و عروق است. این دو پارامتر به طور مستقیم و غیر مستقیم با یکدیگر ارتباط دارند. در زیر ارتباطات اصلی میان نبض و فشار خون توضیح داده شده‌اند:

• ضربان قلب و فشار سیستولیک: ضربان قلب، نقش مهمی در ایجاد فشار سیستولیک دارد. هنگامی که قلب انقباض و خون را به عروق پمپ می‌کند، این انقباض باعث افزایش فشار خون در عروق می‌شود.
• وابستگی فشار دیاستولیک به توسعه و انقباض عروق: فشار دیاستولیک نیز به عنوان فشار در زمانی که قلب استراحت می‌کند و عروق توسعه می‌یابند تعریف می‌شود. نبض نیز در اینجا نقشی ایفا می‌کند؛ زیرا توسعه عروق وابسته به طبیعت و قدرت ضربانات قلب است.
• تنظیم فشار خون توسط سیستم عصبی اتونوم: تعداد نبض و فشار خون هر دو تحت تأثیر سیستم عصبی اتونوم قرار دارند. به ویژه سیستم عصبی همگانی می‌تواند تعداد ضربان قلب (نبض) را تنظیم کند و از طریق کنترل قلب و عروق، فشار خون را کنترل کند.
• تأثیر فعالیت فیزیکی بر نبض و فشار خون: فعالیت‌های ورزشی و فیزیکی می‌توانند به طور موقت نبض و فشار خون را افزایش دهند. این تغییرات ناشی از افزایش فعالیت قلب و عروق در پاسخ به نیازهای بدن هستند.
• نبض و شاخص‌های قلبی: نبض و شاخص‌های قلبی می‌توانند به عنوان نشانگرهای تعادل یا عدم تعادل در سیستم گردش خون و فشار خون عمل کنند. افزایش نبض ممکن است با افزایش فشار خون همراه باشد و در برخی مواقع ممکن است به مشکلات قلبی اشاره داشته باشد.

معرفی علل تغییرات در تعداد نبض

تعداد نبض، یک شاخص مهم از فعالیت قلبی بدن ماست و ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلف تغییر کند. انجام فعالیت‌های ورزشی و فیزیکی می‌تواند باعث افزایش تعداد نبض شود، زیرا قلب برای پمپ کردن خون به عضلات بیشتری نیاز دارد.

تنفس عمیق نیز می‌تواند تعداد نبض را افزایش دهد؛ زیرا هوای بیشتری وارد ریه‌ها می‌شود و نیاز به اکسیژن بیشتری برای خون و قلب ایجاد می‌شود. در وضعیت استراحت، تعداد نبض ممکن است کاهش یابد. این وضعیت معمولاً نشانگر عدم فعالیت قلبی یا آرامش بدن است.

خشکی و کم‌آبی می‌تواند به افزایش تعداد نبض منجر شود؛ زیرا خون به دلیل کاهش حجم به طور سریع‌تر در بدن پمپ می‌شود. استرس، نگرانی و وضعیت‌های ناراحتی ممکن است باعث افزایش تعداد نبض شوند، زیرا سیستم عصبی به این وضعیت‌ها به صورت فیزیولوژیکی واکنش نشان می‌دهد.

مصرف مواد محرکه مانند قهوه یا سیگار می‌تواند باعث افزایش تعداد نبض شود. تغییرات شدید دما، به ویژه افزایش دما، ممکن است تعداد نبض را افزایش دهد.

برخی بیماری‌ها مانند تأخیر در ضربان قلب (bradycardia) یا تاکی‌کاردی (tachycardia) می‌توانند باعث تغییرات در تعداد نبض شوند. مصرف برخی داروها ممکن است تعداد نبض را تحت تأثیر قرار دهد. برخی داروها ممکن است ضربان قلب را کاهش یا افزایش دهند.

عوامل مؤثر بر فشار خون کدام‌اند؟

فشار خون تحت تأثیر عدیده‌ای از عوامل مختلف قرار می‌گیرد. در زیر عوامل مؤثر بر فشار خون ذکر شده‌اند:

• وراثت: ژنتیک و وراثت می‌تواند نقش مهمی در تعیین سطح فشار خون فرد داشته باشد؛ اگر فردی از خانواده با فشار خون بالا رنج برده باشد، احتمال افزایش فشار خون در این فرد نیز بیشتر است.
• سن: با پیشروی سن، عروق به طور طبیعی تنگ‌تر می‌شوند و این می‌تواند به افزایش فشار خون منجر شود.
• جنسیت: در عمومیت، مردان تا سنوات میانه زنان، معمولاً فشار خون بالاتری دارند. این تفاوت ممکن است به دلیل تأثیر هورمون‌ها و ویژگی‌های فیزیولوژیکی باشد.
• میزان فعالیت ورزشی: فعالیت ورزشی منظم می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. برعکس، کمبود فعالیت ورزشی می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.
• وزن بدن: افزایش وزن بدن، به ویژه چربی اطراف شکم، می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.
• مصرف نمک (سدیم): مصرف زیاد نمک می‌تواند سبب افزایش حجم خون و افزایش فشار خون شود.
• میزان مصرف الکل: مصرف مقدار زیاد الکل می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.
• مصرف ترانس چربی: مصرف زیاد ترانس چربی‌ها (چربی‌های اشباع‌شده) ممکن است به افزایش فشار خون منجر شود.
• میزان استرس و نگرانی: استرس ممکن است موجب افزایش فشار خون شود. مدیریت استرس و راه‌های آرام‌بخشی می‌تواند به کنترل فشار خون کمک کند.
• دیابت: دیابت نیز می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود و افراد دیابتی باید فشار خون خود را به طور دقیق نظارت کنند.

نرمال رنج تعداد نبض و میزان فشار خون

نرمال رنج تعداد نبض و فشار خون ممکن است بر اساس عوامل مختلفی مانند سن، جنس و وضعیت سلامتی فرد متغیر باشد. در اینجا میزان معمول برای این حالت در وضعیت استراحت ذکر شده است:

• تعداد نبض:

نوزادان (تا 1 سال): 120-160 ضربه در دقیقه

کودکان (1 تا 10 سال): 70-120 ضربه در دقیقه

نوجوانان (11 تا 17 سال): 60-100 ضربه در دقیقه

بزرگ‌تر از 18 سال: 60-100 ضربه در دقیقه

• فشار خون:

فشار خون نرمال: کمتر از 120/80 میلیمتر جیوه  (mmHg)

فشار خون مرزی: 120-129/80-84  mmHg

فشار خون بالا: 130/85 mmHg یا بالاتر

توجه داشته باشید که این مقادیر تنها معیارهای عمومی هستند و بهتر است هر فرد با پزشک خود در مورد محدوده مطلوب برای سلامت قلبی خود مشورت کند؛ همچنین فاکتورهایی مانند وضعیت فیزیکی فعلی، تاریخچه پزشکی و داروهایی که ممکن است مصرف کنید نیز می‌توانند بر تنظیمات ایده‌آل برای شما تأثیر بگذارند.

نقش تمرینات ورزشی در کنترل تعداد نبض و فشار خون

تمرینات ورزشی باعث بهبود عملکرد قلبی ـ عروقی می‌شوند و می‌توانند به کنترل این عارضه کمک کنند.

ورزش‌های قلبی و هوازی مانند دویدن، شنا یا دوچرخه‌سواری باعث تقویت عضلات قلب می‌شوند. این تقویت می‌تواند تعداد نبض را در استراحت کاهش دهد. ورزش‌های هوازی به طور مداوم می‌توانند باعث کاهش تناوب نبض شوند. این به معنای کاهش تعداد ضربان قلب در هر دقیقه است.

ورزش‌های هوازی به تنظیم بهتر سیستم عصبی متقارن (سیستم عصبی اتونوم) کمک می‌کنند. این باعث تعادل بهتر بین فعالیت و استراحت قلب می‌شود. تمرینات هوازی می‌توانند به بهبود عملکرد قلبی و تقویت عروق کمک کنند که باعث کاهش فشار خون سیستولیک می‌شود.

ورزش‌های هوازی باعث توسعه عروق و بهبود جریان خون می‌شوند که می‌تواند به کاهش فشار خون دیاستولیک منجر شود. تمرینات ورزشی به کاهش وزن بدن کمک می‌کنند. این باعث کاهش فشار خون می‌شود؛ زیرا با کاهش وزن، بار قلب و عروق کاهش می‌یابد.

تمرینات ورزشی باعث بهبود حساسیت به انسولین و کنترل بهتر قند خون می‌شوند که می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. ورزش‌های هوازی معمولاً باعث آزادسازی هورمون‌های خوشحالی (اندورفین) می‌شوند که به کاهش استرس و اضطراب و در نتیجه به کنترل بهتر فشار خون کمک می‌کنند.

آیا تغذیه بر تعداد نبض و مقدار فشار خون مؤثر است؟

• مصرف کافئین: مصرف مقدار معتدل کافئین می‌تواند تعداد نبض را افزایش دهد؛ اما در مصرف بیش از حد، ممکن است به افزایش نبض به شدت منجر شود.
• مصرف آهن: کمبود آهن ممکن است باعث کاهش تعداد نبض شود. مطالعات نشان داده‌اند که تأمین کافی آهن در تغذیه می‌تواند به بهبود عملکرد قلبی ـ عروقی کمک کند.
• مصرف غذاهای حاوی امگا-3: مصرف مواد غذایی حاوی امگا-3 مانند ماهی و روغن ماهی، می‌تواند تعداد نبض را کاهش دهد و به سلامت قلبی ـ عروقی کمک کند.

تأثیر تغذیه بر فشار خون:

• کاهش مصرف نمک: کاهش مصرف نمک می‌تواند به کاهش حجم خون و بهبود کنترل فشار خون کمک کند.
• مصرف پتاسیم: مصرف مواد غذایی حاوی پتاسیم (مانند موز، خرما و سبزیجات) می‌تواند فشار خون را کاهش دهد.
• رژیم غذایی داش: رژیم غذایی داش (DASH) که بر پایه مصرف مواد غذایی غنی از پتاسیم، فیبر و کم‌نمک است، معمولاً به بهبود فشار خون کمک می‌کند.
• مصرف مواد غذایی حاوی نیترات: مصرف مواد غذایی حاوی نیترات، مانند سبزیجات، ممکن است به توسعه عروق و بهبود جریان خون کمک کند و فشار خون را کاهش دهد.
• مصرف کلسیم و منیزیم: مصرف کلسیم و منیزیم می‌تواند به تنظیم فشار خون کمک کند. این مواد غذایی در مواد غذایی مانند پنیر، ماهی، بادام و سبزیجات یافت می‌شوند.
• مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها: آنتی‌اکسیدان‌ها که در میوه‌ها، سبزیجات و چای سبز یافت می‌شوند، ممکن است به کنترل فشار خون و پیشگیری از آسیب به عروق کمک کنند.

بیماری‌های مرتبط با میزان نبض و فشار خون بالا

مقدار نبض و فشار خون نقش مهمی در نظام قلبی ـ عروقی ایفا می‌کنند و افزایش آنها ممکن است به برخی از بیماری‌های قلبی ـ عروقی منجر شود. افزایش مزمن فشار خون بدون وجود علت دیگری، به عنوان فشار خون بالا یا فشار خون اولیه شناخته می‌شود. این ممکن است به مشکلاتی مانند افتراق گلوکوزی، سکته مغزی، بیماری عروق کلیوی و بیماری‌های قلبی منجر شود.

هیپرتانسیون ثانویه، این نوع افزایش فشار خون به علت عوامل دیگری نظیر بیماری‌های کلیوی، مشکلات تیروئید، تومورهای مختلف یا مصرف برخی داروها ایجاد می‌شود.

افزایش فشار خون ممکن است به دلیل آسیب به عروق کلیوی باشد که به عنوان بیماری عروق کلیوی شناخته می‌شود. برخی از بیماری‌های تنفسی مانند برونشیت مزمن یا آسم ممکن است باعث افزایش تعداد نبض شوند.

تاکی‌کاردی که به افزایش نبض به بیش از حد طبیعی اطلاق می‌شود ممکن است به صورت موقت یا مزمن رخ دهد و می‌تواند علائمی مانند سردرد، خستگی و احساس خفگی ایجاد کند.

بیماری قلبی ایسکمیک (کاهش عرضه خون به قلب)، افزایش تعداد نبض ممکن است نشانگر مشکلات در عروق خونی قلب باشد و بیماری‌هایی مانند آنژین صدری یا حمله قلبی را نشان دهد.

افزایش تعداد نبض همراه با فشار خون بالا ممکن است علائم افتراق گلوکوزی، دیابت، مشکلات عروقی و بیماری‌های قلبی را نشان دهد. برخی از آریتمی‌ها ممکن است باعث افزایش تعداد نبض شوند؛ از جمله فیبریلاسیون دهلیزی و تاکی‌کاردی.

تست و اندازه‌گیری نبض و فشار خون

تست و اندازه‌گیری نبض و فشار خون از اهمیت به سزایی برخوردار است و می‌تواند به کنترل و نظارت بر سلامت قلبی ـ عروقی کمک کند. در زیر روش‌های تست و اندازه‌گیری این دو شاخص ذکر شده‌اند:

• اندازه‌گیری تعداد نبض:

به منظور اندازه‌گیری تعداد نبض، می‌توانید دست خود را روی ناحیه مچ یا پشت دست دیگری قرار دهید و با استفاده از انگشتان دومی یا سومی، ضربان قلب را شمارش کنید. زمان شمارش به مدت 60 ثانیه یا 15 ثانیه است که سپس تعداد ضربان را در دقیقه محاسبه می‌کنید.

دستگاه‌های نبض‌سنج الکترونیکی یا دیجیتال همچنین برای اندازه‌گیری تعداد نبض به کار می‌روند. این دستگاه‌ها معمولاً به صورت خودکار تعداد ضربان را نمایش می‌دهند.

• اندازه‌گیری فشار خون:

برای اندازه‌گیری فشار خون، ناحیه بازو (در نزدیکی مچ) معمولاً مناسب‌ترین ناحیه است. بازویی که اندازه‌گیری انجام می‌شود باید در سطح قلب باشد.

فشارسنج‌های مکانیکی با پمپ‌های دستی و منبع فشار از دستگاه‌های سنتی برای اندازه‌گیری فشار خون هستند. با قرار دادن منبع فشار بر بازو و پمپ کردن آن، دستگاه فشار خون را می‌توان به صورت دستی تنظیم کرد.

فشارسنج‌های دیجیتال یا الکترونیکی به پمپ‌ها نیازی ندارند و به طور خودکار فشار خون را اندازه‌گیری می‌کنند. این دستگاه‌ها دقیق‌تر هستند و استفاده آسان‌تری دارند.

سؤالات متداول

آیا اندازه‌گیری تعداد نبض در خانه انجام‌شدنی است؟ چگونه می‌توانم تعداد نبض خود را اندازه‌گیری کنم؟

بله، اندازه‌گیری تعداد نبض در خانه امکان‌پذیر است. شما می‌توانید با استفاده از دستگاه نبض‌سنج الکترونیکی که بسیاری از آنها دقیق هستند، تعداد نبض خود را اندازه‌گیری کنید. ناحیه مچ یا پشت دست دوم‌تان را بچسبانید و تعداد ضربان قلب را در یک دقیقه شمارش کنید.

آیا تغییرات فصلی یا فعالیت ورزشی تأثیری بر تعداد نبض دارد؟

بله، تغییرات فصلی، فعالیت ورزشی و شرایط مختلف می‌توانند تأثیری بر تعداد نبض داشته باشند. به طور عمومی، ورزش منظم باعث کاهش تعداد نبض در استراحت و بهبود عملکرد قلبی ـ عروقی می‌شود.

آیا افزایش فشار خون در موقعیت‌های مختلف معمولی است؟

بله، فشار خون ممکن است در موقعیت‌های مختلف نظیر تغییرات اندازه وزن، استراحت و فعالیت و حتی باز شدن یا بسته شدن عروق خونی، تغییر کند؛ اما افزایش ناگهانی و پایدار فشار خون به ارزیابی بیشتری نیاز دارد.

آیا فعالیت ورزشی می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند؟

بله، ورزش منظم می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. ورزش‌های هوازی مثل دویدن یا شنا می‌توانند عروق را بهبود دهند و فشار خون را کاهش دهند. هر چند همیشه برای شروع یا تغییر در برنامه ورزشی، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

آیا مصرف قهوه یا چای تأثیری بر تعداد نبض دارد؟

بله، مصرف قهوه یا چای حاوی کافئین ممکن است تعداد نبض را افزایش دهد. به طور کلی، مصرف معتدل کافئین برای اکثر افراد ایمن و قابل قبول است؛ اما اگر احساس مشکلی کنید، بهتر است مصرف را محدود یا با پزشک خود مشورت کنید.

آیا استرس و اضطراب می‌توانند تأثیری بر فشار خون داشته باشند؟

بله، استرس و اضطراب می‌توانند به افزایش فشار خون منجر شوند. سیستم عصبی در وضعیت استرس یا تنش، هورمون‌هایی مانند آدرنالین را افزایش می‌دهد که می‌تواند فشار خون را افزایش دهد. مدیریت استرس و اضطراب از طریق تکنیک‌های آرامشی و تمرینات روان‌شناختی می‌تواند به کنترل فشار خون کمک کند.

آیا افزایش وزن بدن تأثیری بر فشار خون دارد؟

بله، افزایش وزن بدن می‌تواند به افزایش فشار خون منجر شود. اضافه وزن باعث افزایش حجم خون و بار قلبی می‌شود که ممکن است فشار خون را افزایش دهد. کاهش وزن بدن با تغییرات در رژیم غذایی و فعالیت ورزشی می‌تواند به کنترل فشار خون کمک کند.

آیا تغییرات در تعداد نبض ممکن است ناگهانی باشند؟

بله، تغییرات ناگهانی در تعداد نبض ممکن است به دلیل عواملی نظیر استرس، فعالیت ورزشی یا حتی برخی از بیماری‌های قلبی رخ دهند؛ اگر تغییرات ناگهانی احساس کنید یا علائم دیگری داشته باشید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

سخن پایانی

با توجه به اهمیت حفظ سلامت قلب و عروق، آگاهی از تعداد نبض و فشار خون می‌تواند اولین گام در مسیری باشد که به سوی زندگی سالم حرکت می‌کنید. با توجه به آنچه در این مقاله بیان شد تغییرات ناگهانی در نبض ممکن است به دلیل عوامل گوناگونی همچون استرس یا فعالیت ورزشی یا برخی بیماری‌های قلبی رخ دهند که در این صورت برای دریافت مشاوره حتماً‌ باید به متخصص مربوطه مراجعه کرد؛ از طرفی مطالعه دقیق بخش‌های مختلف این مقاله به شما امکان می‌دهد تا درک بهتری از این شاخص‌ها پیدا کنید و در مشاوره با بهترین دکتر فوق تخصص فشار خون، اقدام به نگهداری و بهبود سلامتی قلبی خود کنید. پیشنهاد می‌کنیم اگر در فشار خون خود یا تعداد نبض خود احساس تغییراتی می‌کنید به کلینیک ما مراجعه و از پزشکان متخصص در این زمینه مشاوره بگیرید.